Congres zorg voor ongedocumenteerden: ‘Ieder mens telt!'

“Ieder mens telt. Ongeacht wie je bent, waar je vandaan komt of wat je juridische status is. Dat is de basiswaarde waar we als mensenrechtenstad Utrecht altijd op terug kunnen vallen. Door samen te werken en oog te hebben voor ieder mens. En daar zijn jullie vandaag het levende bewijs van”.  Met die woorden sloot Eva van Velzen, directeur Volksgezondheid bij de gemeente Utrecht, op donderdag 10 oktober 2024 het congres ‘Samen werken aan zorg voor ongedocumenteerde mensen in Utrecht’ af. En daarmee verwoordde ze het gevoel van solidariteit en daadkracht, dat zo duidelijk aanwezig was op deze middag.

Ook mensen zonder verblijfsvergunning hebben recht op zorg. Toch is het voor hen niet altijd makkelijk om passende zorg te krijgen. Taalproblemen, onbekendheid met de rechten en mogelijkheden, of bijvoorbeeld door onduidelijkheid over de financiering van de geleverde zorg staan dit vaak in de weg.

Hierdoor lopen de organisaties die in Utrecht opvang en begeleiding bieden aan ongedocumenteerde mensen, er regelmatig tegenaan dat ze hun cliënten niet naar de zorg kunnen toeleiden die ze nodig hebben. Samen met de gemeente Utrecht en Huisartsen Utrecht Stad (HUS) organiseerden zij daarom dit congres. En daar bleek grote behoefte aan te zijn: het congres was al snel uitverkocht en de zalen in The Colour Kitchen zaten overvol met hulpverleners uit zowel de reguliere zorg als de opvang en begeleiding van ongedocumenteerden. 

Aandacht voor elkaar

Onder leiding van dagvoorzitter Jörgen Raymann werd allereerst stilgestaan bij de term ‘ongedocumenteerd’. Want zie zijn die mensen eigenlijk, hoe zijn ze ongedocumenteerd geraakt en hoe ziet hun leven eruit? 

Na een korte presentatie door STIL en de SNDVU kreeg Oumar Barry de zaal doodstil met zijn persoonlijke verhaal. Oumar is geboren en opgegroeid in Guinee en moest noodgedwongen vluchten. Hij vertelde over de jaren dat hij ongedocumenteerd was, over zijn psychische klachten in die periode en de hulp die hij daarbij kreeg. “De gesprekken die ik toen met mijn psycholoog had, zullen altijd diep in mijn geheugen blijven staan. Deze gesprekken waren sterker dan de stemmen die ik toen continu hoorde. Stemmen die je dwingen om het leven te verlaten en die je van binnen opvreten, terwijl niemand behalve jij ze hoort.” Mede dankzij de hulp die hij kreeg heeft Oumar het gered. Hij werkt tegenwoordig als fractiemedewerker en commissielid voor de Utrechtse gemeenteraad, heeft zijn master interculturele communicatie cum laude afgerond en is bezig met de voorbereidingen voor een promotietraject naar de integratie en participatie van West-Afrikaanse immigranten. Maar hij deelt ook de verhalen van mensen die minder goed terechtgekomen zijn. De mensen die ook hulp nodig hebben, maar hier buiten de boot vallen. En hij roept op om ook aandacht te hebben voor deze mensen, “want aandacht voor elkaar is wat wij nodig hebben in het leven”.

Knelpunten én mogelijkheden

Na de plenaire start werd in diverse deelsessies ingegaan op de knelpunten én mogelijkheden in verschillende specifieke situaties. Zo was er aandacht voor traumabehandeling bij ongedocumenteerden, begeleiding van ongedocumenteerde mensen met een lichte verstandelijke beperking, er werd een masterclass bemoeizorg gegeven, er werd ingegaan op de uitdagingen in de huisartsenpraktijk en er was een sessie over de regelingen die er zijn voor mensen die, omdat ze ongedocumenteerd zijn, geen zorgverzekering af kunnen sluiten.

Dat er vaak veel meer mogelijk is dan je denkt, was niet alleen de conclusie van de deelnemers aan deze sessie. Ook Eva van Velzen benoemde dit in haar afsluitende woorden, waarbij ze aangaf dat ze hoopte dat de aanwezigen daar energie en inspiratie uit zullen halen.

 

Verschillende werelden bij elkaar brengen

Uiteraard was er tijdens het congres ook aandacht voor de landelijke ontwikkelingen. Het stopzetten van de rijksfinanciering van de LVV (Landelijke Vreemdelingen Voorziening) heeft immers een enorme impact op de zorgverlening aan ongedocumenteerden. Eva van Velzen gaf aan dat de gemeente Utrecht de opvang en begeleiding van ongedocumenteerde mensen wil continueren, ook zonder rijksfinanciering. En ze riep de aanwezigen op om hun goede werk voort te blijven zetten en elkaar ook na de conferentie op te blijven zoeken.

Die oproep was duidelijk niet aan dovemansoren gericht. Veel deelnemers gaven aan dat ze vaker dit soort bijeenkomsten willen, omdat ze nog veel meer over deze onderwerpen willen weten. En tijdens het afsluitende speeddate-bingo werden veelvuldig contactgegevens uitgewisseld, om op een later moment verder te kunnen praten. En dat was precies het doel van ons congres: de verschillende werelden bij elkaar brengen, kennis, ervaringen en dilemma’s uitwisselen en samen op zoek gaan naar concrete verbeteracties. Zo kunnen we nog beter samenwerken voor én met de ongedocumenteerde mensen in Utrecht.